Lật lại những trang lịch sử lập pháp của Việt Nam, không khó để nhận thấy rằng chính sách hình sự luôn là một trong những vấn đề được quan tâm hàng đầu. Với mục tiêu xây dựng một hệ thống pháp luật hoàn thiện, đảm bảo tính nhân đạo và công bằng, Quốc hội Việt Nam đã thông qua Luật số 86/2025/QH15. Đây là một bước tiến quan trọng trong việc hoàn thiện chính sách hình sự, thể hiện sự chuyển đổi trong tư duy lập pháp từ trừng trị sang phòng ngừa, phục hồi và khuyến khích tự sửa chữa sai lầm.
Nhìn vào nội dung của Luật số 86/2025/QH15, có thể thấy rằng việc bãi bỏ hình phạt tử hình đối với tám tội danh là một điểm nổi bật. Đây là một sự thay đổi lớn, phù hợp với xu hướng chung của thế giới về giảm thiểu áp dụng án tử hình. Việc này không chỉ thể hiện chính sách hình sự nhân đạo mà còn nhằm mục tiêu bảo vệ quyền sống và nhân phẩm của người bị kết án. Tuy nhiên, việc loại bỏ hình phạt tử hình cũng đặt ra yêu cầu cao hơn trong việc đảm bảo tính răn đe, phòng ngừa và khắc phục hậu quả.
Liên quan đến chính sách mới về giảm án đối với tội phạm tham nhũng, Luật số 86/2025/QH15 quy định điều kiện chặt chẽ hơn để được giảm án cho người bị kết án tù chung thân về tội ‘Tham ô tài sản’ và ‘Nhận hối lộ’. Cụ thể, chỉ khi người phạm tội đã tự nguyện nộp lại ít nhất ba phần tư số tài sản tham ô hoặc nhận hối lộ và tích cực hợp tác, lập công thì mới được xem xét giảm án. Đây là một thay đổi mang tính chiến lược, hướng tới giải quyết hạn chế kéo dài trong việc thu hồi tài sản do phạm tội tham nhũng.
Một điểm mới đáng chú ý khác trong Luật số 86/2025/QH15 là việc mở rộng đối tượng không thi hành án tử hình đối với người bị kết án tử hình mà mắc bệnh ung thư giai đoạn cuối. Bổ sung này thể hiện tư tưởng nhân đạo sâu sắc của Nhà nước ta trong chính sách hình sự, bảo vệ quyền sống và nhân phẩm của người bị kết án trong những trường hợp đặc biệt.
Luật số 86/2025/QH15 cũng hình sự hóa hành vi sử dụng trái phép chất ma túy thông qua việc bổ sung tội danh ‘Sử dụng trái phép chất ma túy’ tại Điều 256a Bộ luật Hình sự. Việc hình sự hóa hành vi này nhằm tăng cường trách nhiệm cá nhân trong quá trình cai nghiện, khắc phục tình trạng tái nghiện phổ biến và kéo dài thời gian điều trị không hiệu quả.
Ngoài ra, Luật số 86/2025/QH15 còn điều chỉnh theo hướng tăng mức phạt tiền trong nhiều tội danh liên quan đến lĩnh vực kinh tế, môi trường và an toàn thực phẩm. Mức phạt tiền tăng lên gấp đôi trong nhiều trường hợp, phù hợp với thực tiễn xử lý tội phạm phi bạo lực, đồng thời khuyến khích áp dụng hình phạt tiền thay thế tù có thời hạn với người phạm tội lần đầu, nhân thân tốt, có điều kiện khắc phục hậu quả.
Kết luận lại, Luật số 86/2025/QH15 là một bước tiến quan trọng trong việc hoàn thiện chính sách hình sự của Việt Nam. Những quy định mới không chỉ thể hiện chính sách hình sự nhân đạo mà còn hướng tới mục tiêu phòng ngừa, phục hồi và khuyến khích tự sửa chữa sai lầm. Tuy nhiên, để các quy định này đi vào cuộc sống, rất cần sự phối hợp đồng bộ trong việc ban hành văn bản hướng dẫn, tăng cường đào tạo người tiến hành tố tụng và giám sát thực hiện một cách chặt chẽ.
