Các cuộc tấn công nhằm vào Iran của Israel và Mỹ để ngăn chặn chương trình hạt nhân của nước này có thể đang tạo ra hiệu ứng ngược, vô tình đẩy nhanh quá trình phát triển vũ khí hạt nhân và tạo ra tiền lệ nguy hiểm cho khu vực.
Ngày 13/6, Israel đã phát động Chiến dịch Sư tử trỗi dậy, một chiến dịch quân sự quy mô lớn nhắm vào các nhà khoa học hạt nhân, tướng lĩnh quân đội và thành viên chủ chốt của Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran. Chiến dịch này bao gồm các đợt tấn công phối hợp nhằm vào các mục tiêu trọng yếu của Iran. Tuy nhiên, Israel vẫn gặp khó khăn khi đối mặt với các cơ sở hạt nhân được gia cố kiên cố của Iran.
Chỉ vài ngày sau, vào ngày 21/6, Mỹ đã triển khai các cuộc không kích chính xác bằng máy bay ném bom tàng hình B-2, nhắm vào các địa điểm trọng yếu như Fordow, Natanz và Isfahan. Mục tiêu của các cuộc tấn công này là làm tê liệt khả năng hạt nhân chiến lược của Iran. Tuy nhiên, xung đột này đã phơi bày một thực tế đáng lo ngại: nguy cơ gia tăng phổ biến vũ khí hạt nhân trong một khu vực vốn đã bất ổn như Trung Đông.
Iran đã chịu các lệnh trừng phạt quốc tế từ năm 2006 sau khi bị cáo buộc không tuân thủ quy định của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA). Chính quyền cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama đã nỗ lực giải quyết vấn đề qua ngoại giao, dẫn đến Kế hoạch Hành động Toàn diện Chung (JCPOA) năm 2015. Tuy nhiên, quyết định của chính quyền cựu Tổng thống Donald Trump rút khỏi JCPOA vào năm 2018 đã kích hoạt chuỗi phản ứng ngược. Tehran đã giảm cam kết và tái khởi động các hoạt động làm giàu uranium.
Theo báo cáo mới nhất của IAEA, Iran hiện sở hữu hơn 400kg uranium làm giàu ở mức 60%. Nếu được tinh luyện tiếp đến 90%, lượng này đủ để sản xuất từ 10 đến 12 đầu đạn hạt nhân. Bài học lịch sử cho thấy Israel từng thực hiện chiến lược tương tự khi phá hủy lò phản ứng hạt nhân của Iraq (1981) và Syria (2007). Tuy nhiên, chương trình hạt nhân của Iran phức tạp và kiên cố hơn rất nhiều.
Mối đe dọa không dừng lại ở Iran. Nếu Tehran chính thức từ bỏ Hiệp ước Không phổ biến Vũ khí Hạt nhân (NPT), cánh cửa hợp pháp cho việc phát triển vũ khí hạt nhân sẽ rộng mở. Trong bối cảnh đó, giải pháp duy nhất có tính bền vững vẫn là ngoại giao thực chất, một thỏa thuận hạt nhân mới với các điều khoản xác minh chặt chẽ, sự hiện diện trở lại của IAEA và lộ trình dỡ bỏ trừng phạt có điều kiện.
Đã có nhiều nỗ lực ngoại giao nhằm giải quyết vấn đề hạt nhân của Iran. Để đạt được một thỏa thuận hạt nhân mới, các bên cần có tinh thần hợp tác và sẵn sàng thỏa hiệp. Thỏa thuận này cần bao gồm các điều khoản xác minh chặt chẽ để đảm bảo rằng Iran sẽ không phát triển vũ khí hạt nhân.
Đồng thời, sự hiện diện của IAEA tại Iran là rất quan trọng để giám sát và xác minh các hoạt động hạt nhân của nước này. Tổ chức này cần có quyền truy cập vào tất cả các cơ sở hạt nhân của Iran để đảm bảo rằng các hoạt động hạt nhân của nước này là hòa bình.
Lộ trình dỡ bỏ trừng phạt có điều kiện cũng là một phần quan trọng của thỏa thuận hạt nhân mới. Các lệnh trừng phạt nên được dỡ bỏ dần dần khi Iran thực hiện các cam kết hạt nhân của mình.
Tóm lại, để giải quyết vấn đề hạt nhân của Iran, cần có một thỏa thuận hạt nhân mới với các điều khoản xác minh chặt chẽ, sự hiện diện trở lại của IAEA và lộ trình dỡ bỏ trừng phạt có điều kiện. Chỉ có thông qua ngoại giao thực chất và hợp tác, các bên mới có thể đạt được mục tiêu đảm bảo an ninh và ổn định cho khu vực.
