Xây dựng một mô hình tăng trưởng mới, bền vững và hiệu quả đang là yêu cầu cấp thiết đối với Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. Để đạt được mục tiêu trở thành nước có thu nhập trung bình cao vào năm 2030 và nước phát triển, thu nhập cao vào năm 2045, đòi hỏi vốn đầu tư công phải được phân bổ theo hướng ‘kiến tạo’ cho phát triển. Mô hình tăng trưởng mới này cần tập trung vào các lĩnh vực ưu tiên như công nghệ cao, chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo, và hạ tầng xanh.
Theo các chuyên gia của Đại học Kinh tế Quốc dân, để hiện thực hóa mục tiêu trên, cần thiết phải thiết lập các cơ chế đặc thù để rút ngắn quy trình đầu tư công, từ chuẩn bị đầu tư đến tổ chức thực hiện, đặc biệt là đối với các dự án quan trọng quốc gia. Hơn nữa, cần áp dụng tiêu chí đánh giá định lượng hiệu quả đầu tư công gắn với mục tiêu tăng trưởng và việc làm, thay vì chỉ tập trung vào tiêu chí tài khóa hoặc giải ngân.
PGS.TS Phạm Thế Anh, trong một nghiên cứu gần đây, đã chỉ ra rằng bài học từ các quốc gia Đông Á thành công đã cho thấy tầm quan trọng của việc triển khai chính sách phát triển đồng bộ và có chiến lược. Nhà nước cần định hướng mạnh mẽ hơn trong việc xác định các ngành kinh tế mũi nhọn, xây dựng kế hoạch phát triển dài hạn và tạo chính sách hỗ trợ cụ thể về thuế, tín dụng, môi trường kinh doanh. Đặc biệt, chính sách ưu tiên phát triển các ngành xuất khẩu có giá trị gia tăng cao là hướng đi chiến lược để nâng cao hiệu quả kinh tế và phát triển bền vững.
Để nâng cao hiệu quả của đầu tư công, PGS.TS Phạm Thế Anh cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thiết lập tiêu chí phân bổ vốn rõ ràng, khách quan. Cơ chế quản lý đầu tư công cũng cần được đổi mới theo hướng thiết lập cơ chế giám sát, đánh giá độc lập, phản hồi chính sách linh hoạt với trách nhiệm giải trình cao hơn.
Về vai trò của đầu tư công trong việc kích thích tăng trưởng, PGS.TS Nguyễn Ngọc Sơn kiến nghị rằng đầu tư công cần được tập trung vào các dự án có tính lan tỏa cao, kích thích đầu tư của nhiều thành phần kinh tế. Hoàn thiện khung pháp lý cho PPP (đối tác công-tư), chuẩn hóa quy trình đấu thầu và phân bổ rủi ro trong các dự án hạ tầng trọng điểm cũng là yêu cầu cần thiết.
Nhấn mạnh vai trò định hướng của Nhà nước trong việc xây dựng và thực thi các chính sách phát triển, PGS.TS Nguyễn Ngọc Sơn cũng kiến nghị phân rõ hai nhóm chức năng: quyết sách chính trị do Đảng đưa ra, vấn đề kỹ trị giao cho nhà nước pháp quyền. Ưu tiên hàng đầu hiện nay là phải tăng cường năng lực của nhà nước để có thể điều phối, quản lý hiệu quả trong một nền kinh tế ngày càng trở nên phức tạp.
Cuối cùng, mở biên chính sách theo hướng vùng hóa cũng là hướng đi quan trọng để biến tiềm năng thành hiện thực tăng trưởng. Việc sáp nhập các địa phương, xóa bỏ cấp trung gian sẽ tạo ra những dư địa mới cho liên kết vùng, nhưng cũng đặt ra những thách thức về quản trị địa phương trên không gian lãnh thổ rộng lớn hơn.
