Trung Quốc đang tăng cường hiện diện tại các vùng biển ngoài khơi, bao gồm cả Biển Đông và Hoàng Hải, thông qua các hoạt động nghiên cứu, khảo sát và triển khai các công trình trên biển. Những động thái này đã gây ra mối quan ngại sâu sắc từ các quốc gia ven biển, những nước có tuyên bố chủ quyền chồng chéo trong khu vực.
Ở Biển Đông, Trung Quốc mới đây đã triển khai một trạm nghiên cứu trên phao có khả năng theo dõi các thay đổi trong khí quyển và đại dương. Dù hoạt động trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt, giàn khoan này được neo cố định ở độ sâu 3.500m dưới mặt nước. Nó được trang bị hệ thống năng lượng lai, kết hợp giữa năng lượng mặt trời, gió, nhiệt và sóng, thể hiện sự đầu tư đáng kể vào công nghệ nghiên cứu hàng hải.
Song song với hoạt động tại Biển Đông, ở Hoàng Hải, Trung Quốc đã cho triển khai các giàn khoan dầu ngoài khơi và cấu trúc lồng thép hình bát giác khổng lồ. Những công trình này không chỉ phục vụ cho mục đích khai thác tài nguyên mà còn có tiềm năng được sử dụng cho các hoạt động nuôi trồng thủy sản ở vùng biển sâu.
Trung Quốc triển khai các hoạt động nghiên cứu và khảo sát trong bối cảnh nhiều nước láng giềng như Hàn Quốc lo ngại rằng các công trình này có thể mang tính chất lưỡng dụng, tiềm ẩn mục đích quân sự. Hàn Quốc đã có những phản ứng chính thức, yêu cầu Trung Quốc di dời các công trình này nhưng chưa nhận được phản hồi tích cực.
Theo một báo cáo của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) tại Washington, các giàn khoan của Trung Quốc trong khu vực được cho là có khả năng thu thập dữ liệu có giá trị. Những dữ liệu này có thể hỗ trợ cho việc phát hiện và điều hướng dưới nước, mở ra một loạt các ứng dụng từ nghiên cứu khoa học đến quân sự.
Hoạt động quân sự của Trung Quốc cũng đáng chú ý khi Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA) tiến hành các cuộc tuần tra sẵn sàng chiến đấu ở Biển Đông. Khu vực bãi cạn Scarborough, một khu vực có tuyên bố chủ quyền chồng chéo, nằm trong số những địa điểm mà PLA đã tiến hành hoạt động.
Trước những diễn biến này, Ngoại trưởng Hoa Kỳ Marco Rubio đã triệu tập cuộc họp của các Bộ trưởng Ngoại giao thuộc Bộ tứ Đối thoại An ninh (Quad), bao gồm Hoa Kỳ, Úc, Ấn Độ và Nhật Bản tại Washington. Cuộc họp này thể hiện sự quan tâm của các quốc gia trong khu vực đối với sự ổn định và an ninh hàng hải.
Sau cuộc họp, tuyên bố chung của Quad cam kết đảm bảo một khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương tự do và rộng mở. Quad cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thúc đẩy sự thịnh vượng cho người dân các nước thành viên và tất cả mọi người trong khu vực.
Phản ứng từ phía Việt Nam, người phát ngôn Bộ Ngoại giao đã tuyên bố rằng bất kỳ hoạt động nghiên cứu, khảo sát nào của nước ngoài trong vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam mà không được phép của Việt Nam đều vi phạm quyền chủ quyền và quyền tài phán của Việt Nam. Việt Nam đã nhiều lần khẳng định lập trường về vấn đề chủ quyền biển và phản đối các hoạt động phức tạp trong khu vực.
