Sau những thiên tai và tai nạn giao thông, cháy nổ bất ngờ, hậu quả không chỉ là mất mát về vật chất mà còn là những sang chấn tinh thần sâu sắc cho những người sống sót. Mới đây, vụ lật tàu ở Hạ Long và vụ sạt lở tại làng Nủ đã để lại những hậu quả nghiêm trọng, không chỉ về mặt vật chất mà còn về tinh thần của những người trải qua. Các nạn nhân không chỉ cần hỗ trợ về mặt vật chất mà còn cần một “hệ thống chữa lành” về tinh thần để vượt qua những sang chấn tâm lý mà họ đang phải chịu đựng.
Theo các chuyên gia tâm lý, khi con người trải qua những biến cố lớn, có hai kiểu phản ứng rõ rệt. Một là sự sụp đổ tinh thần ngay tức thì, và hai là sự đóng băng cảm xúc kéo dài. Những biến cố bất ngờ như thiên tai hay tai nạn giao thông thường gây ra cú sốc tinh thần cực kỳ lớn và tạo tiền đề cho những sang chấn tâm lý kéo dài như rối loạn cảm xúc, trầm cảm, mất kiểm soát. Thạc sĩ, chuyên gia tâm lý Nguyễn Hồng Bách, Giám đốc Trung tâm tâm lý lâm sàng Dr.MP, cho rằng sau biến cố lớn, người dân thường trải qua ba giai đoạn: tiếp nhận sự kiện chấn thương, xử lý nhận thức, ứng phó và tăng trưởng sau sang chấn.
Tuy nhiên, nếu không có kỹ năng ứng phó hoặc nhận được sự hỗ trợ tâm lý kịp thời, tổn thương sẽ tiếp tục kéo dài và để lại hậu quả nghiêm trọng. Đặc biệt, ở trẻ nhỏ, tổn thương ở tuổi thơ có thể âm thầm tạo ra nền tảng tinh thần rạn vỡ. Những đứa trẻ ấy lớn lên với mặc cảm mất mát, ký ức chấn động khó xóa mờ và câu hỏi không lời đáp. Ngoài ra, sang chấn tâm lý không chỉ thuộc về bản thân người trải nghiệm sự kiện đó mà còn có thể xảy ra với những người tham gia vào quá trình cứu hộ, báo chí, tình nguyện viên hoặc người dùng mạng xã hội – những người tiếp nhận cảm xúc dữ dội từ thảm họa thông qua hình ảnh, âm thanh, lời kể.
Chuyên gia tâm lý Nguyễn Viết Hiền lưu ý rằng, mô hình can thiệp tâm lý sau thảm họa cần được thiết lập để giúp nạn nhân vượt qua sang chấn. Điều này bao gồm trị liệu nhóm và cá nhân, kết hợp hình thức trực tuyến và trực tiếp để tiếp cận nạn nhân đa dạng. PGS.TS Phạm Hương Trà cũng cảnh báo về việc truyền thông và mạng xã hội cần phải có điểm dừng khi khai thác thông tin để tránh kích hoạt sang chấn.
Hiện tại, các chuyên gia tâm lý đang kêu gọi sự quan tâm và hỗ trợ đối với nạn nhân sau vụ lật tàu ở Hạ Long. Đồng thời, cũng nhấn mạnh rằng việc hỗ trợ tâm lý cần diễn ra sau 10-15 ngày so với sự kiện mới đạt hiệu quả cao. Điều này nhằm giúp những người trải qua biến cố có thể phục hồi tinh thần và tái hòa nhập vào cuộc sống một cách tốt nhất. Dr.MP đang tích cực hỗ trợ tâm lý cho các nạn nhân trong sự cố lật tàu ở Hạ Long bằng nhiều hình thức khác nhau. Bất cứ ai có vấn đề cần hỗ trợ tâm lý có thể liên hệ tới địa chỉ của trung tâm để được hướng dẫn và hỗ trợ.
